Kategorija
Autor
سرّ من از نالۀ من دور نیست
لیک چشم و گوش را آن نور نیست
U jecaju mome skrita tajna moja je,
al' oko i uho nemaju nur što tajnu razumije.
(M1: 7)
KOMENTAR: Kao što je kazano hazreti Mevlana u Mesneviji govori jezikom stanja /jezikom hala. Dakle, jecaj naja, kroz koji progovara tajna Mevlanina srca i duše, možemo čuti samo osjetilima srca, odnosno
okom srca (besīret) koje duhovne datosti motri izravnim osvjedočenjem (šuhūd). A stupanj izravnoga osvjedočenja uvjetovan je snagom jamačnoga uvjerenja (jeqīn).
Tjelesno oko gleda vanjštinu osjetilnom svjetlošću koja osvjetljava Svijet materijalnih datosti, pojavni svijet. Ali Svjetlo percepcije ili Svjetlo Uma nije ograničeno na Svijet materije i ono donosi spoznaju ( ma'rifet). Dakle, unutarnje oko/ oko srca Svjetlom spoznaje motri zbilje. Stoga, da bismo proniknuli u tajnu naja nužno je da u vlastitome biću razvijamo Svjetlo spoznaje. U početku će to vjerovatno biti tek svjetlica, poput bljeska munje, koja u trenu zgasne, ali što intenzitet Svjetla bude jači i što Svjetlo bude duže trajalo, time će i spoznaja biti dublja, a i duhovna bliskost s hazreti Mevlanom će bivati jača.
U skladu s ovim procesom će se sa različitih duhovnih frekvencija u dušu spuštati zvuci naja.
Kao da nam ovim stihom hazreti Mevlana kaže: Onaj ko želi sa mnom prijateljevati i dijeliti dah treba biti moga duhovnoga stupnja.
پنبه اندر گوش حسّ دون کنید
بند حسّ از چشم خود بیرون کنید
Nisko osjetilno uho začepite.
Povez osjetilni s oka svoga skinite.
(M1: 566)
KOMENTAR: Osjetilnih poveza pred tjelesnim očima koji onemogućavaju oku srca da „progleda“ je beskonačno. Ti povezi mogu biti satkani od materijalnih stvari, a na vrhu ljestvice je novac, skupi automobili, stanovi, vile, imanja... Ali su, itekako, pogubniji duhovni povezi, a čine ih položaj, ugled, vlast .... Ljudska je pohlepa nezajažljiva i na materijalnoj i na duhovnoj ravni. Na to nas je upozorio i plemeniti Poslanik, alejhisselam, u poznatoj predaji: „Kada bi čovjek imao punu dolinu zlata, zaželio bi da ima dvije doline, a njegova usta neće ništa napuniti do prašina.“
To je stanje džehennema u duši..., koje bi se moglo komparirati s kur'anskim ajetom:
„Na Dan kada upitamo džehennem: 'Jesi li se napunio?' – on će odgovoriti: 'Ima li još?' (Hel min mezīd?)“ (Kur'an, Qāf: 30).
Ako čovjek ne ulaže trud u „razgrtanju“ osjetilnih poveza, njegova nagonska duša (nefs-i emmara) nikada neće utažiti pohlepu i poput džehennema iz navedenog kur'anskog ajeta, pitat će čovjeka: „Ima li još?“. A ovako u jednom stihu hazreti Mevlana opisuje nefs-i emmaru:
نفست اژدرهاست، او کی مرده است
از غم و بی آلتی افسرده است
Nefs tvoj je aždaha, kad može umrijeti,
od tuge što bez alata osta tek se primiri.
(M3: 1053)
پنبۀ آن گوش سرّ گوش سرست
تا نگردد این کر آن باطن کرست
Vata za uho tajne uho tjelesno je,
dok ono ne ogluhi unutarnje uho ne čuje.
(M1: 567)
KOMENTAR : Treba voditi računa kakve sadržaje gledamo i slušamo. Sa druge strane, nekada smo – ne svojom voljom – izloženi neprimjerenom govoru (psovke i sl.) kojeg svakodnevno čujemo na ulici. Možda bi, stoga, bilo dobro prakticirati princip duhovnog halveta odnosno, „osame u masi“ ( خلوت در انجمن).
گوش خر بفروش و دیگر گوش خر
کین سخن را در نیابد گوش خر
Prodaj uši magareće i druge kupi ti,
jer magareće uho ne čuje ove riječi.
(M1: 1028)
KOMENTAR: Ako uzmemo u obzir da je animalni nefs stupnjevan, neka svako za sebe promisli zašto je hazreti Mevlana tjelesno uho čovjeka komparirao baš sa uhom magarca? Moj bi odgovor bio: zato što je magarac na jednom od najnižih stupnjeva tjelesnih prohtjeva; i zato što se magarca ne može odgojiti.
U svom Zapadno-istočnom Divanu Göethe, pozivajući se na ovaj stih iz Sadijeva Đulistana:
خر عیسی گرش به مکه برند
چو بیاید هنوز خر باشد
Isaovo magare kad bi i u Mekku poveli,
Kad' se vrati još uvijek je magarac.
(Đulistan, VII/ 1)
piše: „Kada bi Isaova magarca odveli u Mekku, ovo putovanje ne bi ostavilo nikakva traga na njegovu ćud i prirodu. Ostao bi i dalje isti onaj magarac!“
راه حس راه خران است ای سوار
ای خران را تو مزاحم، شرم دار
Put osjetila je put magaraca, putniče.
A ti ometaš magarce, srami se.
KOMENTAR: Odlika životinjā/magaracā su tjelesna osjetila. Čovjek je spoj tijela i duše. Ukoliko je obuzet samo tjelesnom, animalnom dimenzijom bića i fokusiran samo i jedino na tjelesna/magareća osjetila on ometa magarce, jer zapravo nije od njihove vrste. Štaviše gori je od magarca jer ne koristi duhovni potencijal darovan mu od Boga:
„Mi smo za džehennem mnoge džine i ljude stvorili; (لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها) oni srca imaju – ali njima ne shvaćaju; oni oči imaju – a njima ne vide, oni uši imaju – a njima ne čuju; (أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ) oni su kao stoka čak i gori“ (Kurʼān, Eʼrāf: 179).
Ovdje ćemo ponoviti da je nužno u vlastitome biću razvijati Svjetlo spoznaje. Srce koje je lišeno spoznaje ono „ne shvaća“. Profesor i filozof Golamhossein Ebrahimi Dinani ističe da srce u kur'anskoj terminologiji ima i značenje spekulativnog mišljenja.
سال ها خربنده بودی، بس بُوَد
زانکه خربنده ز خر واپس بُوَد
Godinama si služio magarca, dosta bi,
Jer sluga za magaretom pješači.
(M2: 1855)
KOMENTAR: Godinama si čovječe 'robovao' prohtjevima animalne, nagonske duše, nefs-i emmare, i činio si sve ono što je od tebe zahtijevala, a pošto čuvar magaraca ide za magarcima, stoga je tvoj duhovni stupanj niži od stupnja magarca.
Zanimljivo je da kada se Isus iz Jordana vraćao u Jerusalem jahao je na magarcu, što bi moglo simbolizirati da je u potpunosti ovladao nagonskim entitetom bića.