Kategorija
Uvodne napomene:
Najveći učitelj tesavvufa, hzr. Muhjiddīn ibn ’Arebī, poznatiji i kao Šejhul-ekber, uglavnom je poznat po svojim neprevaziđenim djelima iz oblasti tesavvufa, pretežno izučavanim u teorijskom smislu, iz perspektive ma’rifeta (spoznaje). Malo je poznato kako je iza sebe ostavio i veliki broj salavata, dova i zikrova. U rukopisu Mecmuatül Ahzap, na arapskome jeziku, u kojem je na oko 1800 stranica Ziyaeddin Gümüşhanevi sabrao salavate, zikrove, dove i virdove tarikatskih prvaka i duhovnih velikana, kao i mnogih vjerovjesnikâ, prvih 90 stranica posvećeno je upravo salavatima i dovama hazreti Ibn ’Arebija. Prvi među njima je salavat kojeg ovdje donosimo u arapskom originalu i njegovu prijevodu, uz dodatno pojašnjenje manje jasnih pojmova.
Ovaj salavat je posebno lijepo učiti za Mevlud, obilježavanje rođenja Allahova Miljenika, hazreti Muhammeda, a.s., iako se može učiti i u drugim prilikama.
Arapski tekst salavata:
الصلاة الفيضية
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيِم
اَللَّهُمَّ أَفِضْ صِلَةَ صَلَوَاتِكَ ، وَسَلاَمَةَ تَسْلِيمَاتِكَ ، عَلَى أَوَّلِ التَّعَيُّنَاتِ الْمُفَاضَةِ مِنَ الْعَمَاءِ الرَّبَّانِي ، وَآخِرِ التَّنَزُّلاَتِ الْمُضَافَةِ إِلَى النَّوْعِ الإِنْسَانِي ، الْمُهَاجِرِ مِنْ مَكَّةَ كَانَ الله وَلَمْ يَكُنْ مَعَهُ شَيْءٌ ثَانٍ ، إِلَى الْمَدِينَةِ وَهُوَ الآنَ عَلَى مَا عَلَيْهِ كَانَ ، مُحْصِي عَوَالِمِ الْحَضَرَاتِ الإِلَهِيَّةِ الْخَمْسِ فِي وُجُودِهِ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ ، وَرَاحِمِ سِائِلِي اسْتِعْدَاداَتِهَا بِنِدَاءِ وُجُودِهِ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ ، نُقْطَةِ الْبَسْمَلَةِ الْجَامِعَةِ لِمَا يَكُونُ وَلِمَا كَانَ ، وَنُقْطَةِ الأَمْرِ الْجَوَّالَةِ بِدَوَائِرِ الأَكِوَانِ ، سِرِّ الْهُوِيَّةِ الَّتِي فِي كُلِّ شَيْءٍ سَارِيَةٌ ، وَعَنْ كُلِّ شَيْءٍ مُجَرَّدَةٌ وَعَارِيَةٌ ، أَمِينِ اللهِ عَلَى خَزَائِنِ الْفَوَاضِلِ وَمَسْتَوْدِعِهَا ، وَمُقَسِّمِهَا عَلَى حَسَبِ الْقَوَابِلِ وَمُوَزِّعِهاَ ، كَلِمَةِ الاِسْمِ الأَعْظَمِ ، وَفَاتِحَةِ الْكَنْزِ الْمُطَلْسَمِ ، اَلْمَظْهَرِ الأَتَمِّ الْجَامِعِ بَيْنَ الْعُبُودِيَّةِ وَالرُّبُوبِيَّةِ ، وَالنَّشْءِ الأَعَمِّ الشَّامِلِ لِلإِمْكَانِيَّةِ وَالْوُجُوبِيَّةِ ، اَلطَّوْدِ الأَشَمِّ الَّذِي لَمْ يُزَحْزِحْهُ تَجَلِّي التَّعَيُّنَاتِ عَنْ مَقَامِ التَّمْكِينِ ، وَالْبَحْرِ الْخِضَمِّ الَّذِي لَمْ تُعَكِّرْهُ جِيَفَ الْغَفَلاَتِ عَنْ صَفَاءِ الْيَقِينِ ، اَلْقَلَمِ النُّورَانِيِّ الْجَارِي بِمِدَادِ الْحُرُوفِ الْعَالِيَاتِ ، وَالنَّفَسِ الرَّحْمَانِيِّ السَّارِي بَمَوَادِّ الْكَلِمَاتِ التَّامَّاتِ ، اَلْفَيْضِ الأَقْدَسِ الذَّاتِيِّ الَّذِي تَعَيَّنَتْ بِهِ الأَعْيَانُ وَاسْتِعْدَادَاتُهَا ، وَالْفَيْضِ الْمُقَدَّسِ الصِفَاتِيِّ الَّذِي تَكَوَّنَتْ بِهِ الأَكْوَانُ وَاسْتِمْدَادَاتُهَا ، مَطْلَعِ شَمْسِ الذَّاتِ فِي سَمَاءِ الأَسْمَاءِ وَالصِّفَاتِ ، وَمَنْبَعِ نُورِ الإِفَاضَاتِ فِي رِيَاضِ النِّسَبِ وَالإِضَافَاتِ، خَطِّ الْوَحْدَةِ بَيْنَ قَوْسَيِ الأَحَدِيَّةِ وَالْوَاحِدِيِّةِ ، وَوَاسِطَةِ التَّنَزُّلِ مِنْ سَمَاءِ الأَزَلِيَّةِ إِلَى أَرْضِ الأَبَدِيَّةِ ، اَلنُّسْخَةِ الصُّغْرَى الَّتِي تَفَرَّعَتْ عَنْهَا الْكُبْرَى ، وَالدُّرَّةِ الْبَيْضَاء الَّتِي تَنَزَّلَتْ إِلَى الْيَاقُوتَةِ الْحَمْرَاءِ ، جَوْهَرَةِ الْحَوَادِثِ الإِمْكَانِيَّةِ الَّتِي لاَ تَخْلُو عَنِ الْحَرَكَةِ وَالسُّكُونِ ، وَمَادَّةِ الْكَلِمَةِ الْفَهْوَانِيَّةِ الطَّالِعَةِ مِنْ كِنِّ كُنْ إِلَى شَهَادَةِ فَيَكُونُ ، هَيُولَى الصُّوَرِ الَّتِي لاَ تَتَجَلَّى بِأَحَدٍ إِلاَّ مَرَّةً لاَ اثْنَيْنِ ، وَلاَ بِصُورَةٍ مِنْهَا لأَحَدٍ مَرَّتَيْنِ ، قُرْآنِ الْجَمْعِ الشَّامِلِ لِلْمُمْتَنِعِ وَالْعَدِيمِ ، وَفُرْقَانِ الْفَرْقِ الْفَاصِلِ بَيْنَ الْحَادِثِ وَالْقَدِيمِ ، صَائِمِ نَهَارِ إِنِّي أَبِيتُ عِنْدَ رَبِّي ، وَقَائِمِ لَيْلٍ تَنَامُ عَيْنَايَ وَلاَ يَنَامُ قَلْبِي ، وَاسِطَةِ مَا بَيْنَ الْوُجُودِ وَالْعَدَمِ مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ ، وَرَابِطَةِ تَعَلُّقِ الْحُدُوثِ بِالْقِدَمِ بَينَهُمَا بَرْزَخٌ لاَ يَبْغِيَانِ ، فَذَلِكَ دَفْتَرُ الأَوَّلِ وَالآخِرِ ، وَمَرْكَزُ إِحَاطَةِ الْبَاطِنِ وَالظَّاهِرِ ،
حَبِيبِكَ الَّذِي اسْتَجْلَبْتَ بِهِ جَمَالَ ذَاتِكَ عَلَى مِنَصَّةِ تَجَلِّيَاتِكَ ، وَنَصَبْتَهُ قِبْلَةً لِتَوَجُّهَاتِكَ فِي جَامعِ تَجَلِّيَاتِكَ ، وَخَلَعْتَ عَلَيْهِ خِلْعَةَ الصِّفَاتِ وَالأَسْمَاءِ ، وَتَوَّجْتَهُ بِتَاجِ الْخِلاَفَةِ الْعُظْمَى ، وَأَسْرَيْتَ بِجَسَدِهِ لَيْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الأَقْصَى ، حَتَّى انْتَهَى إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى ، وَتَرَقَّى إِلَى قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى ، فَأَسَرَّ فُؤَادَهُ بِشُهُودِكَ حَيْثُ لاَ صَبَاحَ وَ لاَ مَسَاءَ ، مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى ، وَأَقَرَّ بَصَرَهُ بِوُجُودِكَ حَيْثُ لاَ خَلاَ وَلاَ مَلاَ ، مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى ،
صَلِّ اللَّهُمَّ عَلَيْهِ صَلاَةً يَصِلُ بِهَا فَرْعِي إِلَى أَصْلِي ، وَيَصِلُ بَعْضِي إِلَى كُلِّي ، لِتَتَّحِدَ ذَاتِي بِذَاتِهِ ، وَصِفَاتِي بِصِفَاتِهِ ، وَتَقِرُّ الْعَيْنُ بَالْعَيْنِ ، وَيَفِرَّ الْبَيْنُ مِنَ الْبَيْنِ ، وَسَلِّمْ عَلَيْهِ سَلاَماً أَسْلَمُ بِهِ فِي مُتَابَعَتِهِ مِنَ التَّخَلُّفِ ، وَأَسْلَمُ فِي طَرِيقِ شَرِيعَتِهِ مِنَ التَّعَسُّفِ ، لأَفْتَحَ بَابَ مَحَبَّتِكَ إِيَّايَ بِمِفْتَاحِ شَرِيعَتِهِ ، وَأَشْهَدَكَ فِي حَوَاسِّي وَأَعْضَائيِ مِنْ مِشْكَاةِ شَرْعِهِ وَطَاعَتِهِ ، وَأَدْخُلَ وَرَاءَهُ إِلَى حِصْنِ لاَ إِلَهَ إَلاَّ اللهُ ، وَفِي أَثَرِهِ إِلَى خَلْوَةِ لِي وَقْتٌ مَعَ اللهِ ، إِذْ هُوَ بَابُكَ الَّذِي مَنْ لَمْ يَقْصُدْكَ مِنْهُ سُدَّتْ عَلَيْهِ الطُّرُقُ وَالأَبْوَابُ ، وَرُدَّ بِعَصَا الأَدَبِ إِلَى إِصْطَبْلِ الدَّوَابِّ ،
اَللَّهُمَّ يَا رَبِّ يَا مَنْ لَيْسَ حِجَابُهُ إَلاَّ النُّورُ ، وَلاَ خَفَاؤُهُ إَلاَّ شِدَّةُ الظُّهُورِ ، أَسْأَلُكَ بِكَ فِي مَرْتَبَةِ إِطْلاَقِكَ عَنْ كَلِّ تَقْيِيدٍ ، الَّتِي تَفْعَلُ فِيهَا مَا تَشَاءُ وَتُرِيدُ ، وَبِكَشْفِكَ عَنْ ذَاتِكَ بِالْعِلْمِ النُّورِيِّ ، وَتَحَوُّلِكَ فِي صُوَرِ أَسْمَائِكَ وَصِفَاتِكَ بِالْوُجُودِ الصُّوَرِيِّ ، أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ صَلاَةً تَكْحَلُ بِهَا بَصِيرَتِي بِالنُّورِ الْمَرْشُوشِ فِي الأَزَلِ ، لأَشْهَدَ فَنَاءَ مَا لَمْ يَكُنْ وَبَقاَءَ مَنْ لَمْ يَزَلْ ، وَأَرَى الأَشْيَاءَ كَمَا هِيَ فِي أَصْلِهَا مَعْدُومَةً مَفْقُودَةً ، وَكَوْنَهَا لَمْ تَشُمَّ رَائِحَةَ الْوُجُودِ فَضْلاً عَنْ كَوْنِهَا مَوْجُودَةً ،
وَأَخْرِجْنِي اللَّهُمَّ بِالصَّلاَةِ عَلَيْهِ مِنْ ظُلْمَةِ أَنَانِيَّتِي إِلَى النُّورِ ، وَمِنْ قَبْرِ جِسْمَانِيَّتِي إِلَى جَمْعِ الْحَشْرِ وَفَرْقِ النُّشُورِ ، وَأَفِضْ عَلَيَّ مِنْ سَمَاءِ تَوْحِيدِكَ إِيَّاكَ ، مَا تُطَهِّرُنِي بِهِ مِنْ رِجْسِ الشِّرْكِ وَالإِشْرَاكِ ، وَأَنْعِشْنِي بِالْمَوْتَةِ الأُولَى وَالْوِلاَدَةِ الثَّانِيَةِ ، وَأَحْيِنِي بِالْحَيَاةِ الْبَاقِيَةِ فِي هَذِهِ الدُّنْيَا الْفَانِيَةِ ، وَاجْعَلْ لِي نُوراً أَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ ، وَأَرَى بِهِ وَجْهَكَ أَيْنَمَا تَوَلَّيْتُ بِدُونِ اشْتِبَاهٍ وَلاَ الْتِبَاسٍ ، نَاظِراً بِعَيْنَيِ الْجَمْعِ وَالْفَرْقِ ، فَاصِلاً بَيْنَ الْبَاطِلِ وَالْحَقِّ ، دَالاًّ بِكَ عَلَيْكَ ، وَهَادِياً بِإِذْنِكَ إِلَيْكَ ،
يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ {ثلاثاً3 x - }
صَلِّ وَسَلِّمْ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ صَلاَةً تَتَقَبَّلُ بِهَا دُعَائِي ، وَتُحَقِّقُ بِهَا رَجَائِي ، وَعَلَ آلِهِ آلِ الشُّهُودِ وَالْعِرْفَانِ ، وَأَصْحَابِهِ أَصْحَابِ الذَّوْقِ وَالْوِجْدَانِ ، مَا انْتَشَرَتْ طُرَّةُ لَيْلِ الْكِيَانِ ، وَأَسْفَرَتْ غُرَّةُ جَبِينِ الْعِيَانِ ،
آمِينْ {ثلاثاً 3 x }
وَسَلاَمٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ وَالْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ .
Prijevod salavata:
· Bože, dar Svojih salavata i cjelost Svojih selama Ti izlij na Prvo očitovanje koje izlilo se iz Božanskoga Oblaka,[1] i Zadnju manifestaciju koja u ljudskome je rodu; muhadžiru iz Mekke – „Bijaše Allah a sa Njim ništa drugo“,[2] u Medinu – „a i sad je On kako i prije bijaše“;[3] onog koji je svojim bîćem svih pet Božanskih hadarāta[4] pobrojao – „A svaku stvar u Jasnoj knjizi Mi pobrojasmo“;[5] onog koji milostan je prema tragaocima svojih spremnostî zovom svoga bîća – „A Mi te poslasmo samo kao milost svjetovima“;[6] tačku Bismille koja obuhvata sve što bîva i što je bilo; tačku naloga koja obilazi po kružnicama Bîtka; tajnu Onstva koje u svakoj stvari teče a od svake stvari opet je čisto i nago; Allahova povjerenika nad haznama dobrotâ i njihova pohranitelja, onog koji ih dijeli i udjeljuje prema spremnostima ljudskim; riječ Najvećega Imena; Fatihu talismanske riznice; najpotpuniju pojavnost, koja objedini između robovanja i gospodstva; najobuhvatniji razvoj što natkriljuje i možnost i bîvstvo; gorostasnu planinu koju ne potresaju Božanska manifestiranja sa mekāma postojanosti[7]; golemi okean kojeg na zamućuju lešine nehajâ u bistrini njegova uvjerenja; Svjetlosno pero koje piše snagom slovâ višnjih; Božanski dah[8] koji teče po riječima punim; Najsvetiji Bîtski izljev,[9] kojim se pokazaše prve stvorenosti i njihove duhovne sposobnosti; Sveti Atributski izljev[10] kojim se univerzumi uobličiše i njihova počelâ; izlazište sunca Bîti na nebu Njegovih Imena i Atributa; izvorištu svjetlosti emanacijâ u baščama duhovnih odnosa i vezâ; liniju jednoće među dva luka jedincate Jednosti (Ehadijjeta)[11] i Imenske Jedinosti (Vāhidijjeta)[12]; vezu koja spaja silazak sa neba iskona na zemlju vječnosti; mali obrazac iz kojeg izvio se onaj veliki; Bijeli biser[13] koji spustio se na Crveni rubin[14]; dragulj možnih bîvanja koja u stalnom su kretanju i mirovanju; tvar fehvānijjetske[15] riječi, koja se promolila iza vela „budi“ (kun) na pojavnost „i to bî“ (fe-jekūn); Prvu materiju oblikâ koji se nikome ne očituju doli samo jedanput, dvaput ne; Kur’ān skupnosti koji objedinjuje i nemoguće i nepostojeće; Furkān odijeljenosti koji razdvaja stvoreno od vječnog; postač dana „ja obitavam kod svoga Rabba (Gospodara)“;[16] onog koji u noćnom je ibadetu „moje oči spavaju ali ne i srce“;[17] posrednika između Bîtka i nebîtka – „Pustio je dva mora da se dodiruju“;[18] kariku vezanosti stvorenoga s vječnošću – „Između njih je pregrada i oni se ne miješaju“;[19] pa to je defter prvog i posljednjeg, središte što sažima skriveno sa pojavnim;
· Na Tvoga Miljenika kojim Si pokazao Ljepotu Svoje Bîti na postolju Svojih manifestiranja, i postavio ga kiblom Svojih stremljenja u skupnosti Tvojih manifestacija, zaodjenuvši ga ruhom Svojih Svojstava i Imenâ, i okrunivši krunom najvećega nasljedovanja, kao što Si ga i tijelom njegovim proveo na isrā’u do Udaljenog hrama (el-Aksā), sve dok nije stigao do Krajnjega Lotosa – Sidrei-muntehā’a,[20] pa se uzdigao se do blizine dva luka ili još bliže,[21] te mu u srce radosti ulilo što Tebe svjedoči, tamo gdje nema ni jutra ni večeri – „A srce nije poreklo ono što je vidjeo“,[22] i pogled svoj upravio Tvome Bîću, tamo gdje nema ni praznine ni punine – „Pogled mu nije skrenuo niti prekoračio“;[23]
· Bože, neka je na njega salavat kojim će izvijenost moja dotaći osnov moj, a dio moj cjelovitost moju, da bît moja sjedinji se s njegovom, i svojstva moja s onim njegovim, da oko u oku smiraj nađe, a odjeljenost (el-bejn) od odjeljenosti u bijeg zađe; i selam kojim ću u njegovu slijeđenju biti spašen od nazatka, i na putu njegova Šerijata od lutanja; kako bi kapije Tvoje ljubavi prema meni ključevima njihovim (Šerijata) otvorio, i kako bi Te osjetilima i organima svojim u niši njegova Zakona i pokornosti svjedočio; kako bi iza njega u utvrdu lā ilāhe illallāh („nema boga osim Allaha“) ušao, i na njegovu tragu u halvet (osamu) „ja s Allahom imam jedan poseban vakat (tren, vrijeme)“,[24] jer to su Tvoja vrata preko kojih ako Tebi rob ne krene, svi drugi puti i kapije njemu zatvaraju se, i prutom edeba u staju hajvansku vrati se;
· Bože, Gospodaru moj, Ti čiji zastor nije doli svjetlost, a skrivenost doli golema očitost; na stupnju Tvoje apsolutnosti bez truna relativnosti Tobom Te ja molim, u kojoj činiš što hoćeš i želiš; i otkrovenjem Svoje Bîti znanjem svjetlosnim; i Tvojim pokazanjem u formama Tvojih Imenâ i Atributâ kroz uobličeni Bîtak; da na našega prvaka, sejjida Muhammeda, doneseš salavat kojim ćeš kroz naše duhovno oko[25] provući surmu svjetlošću koja isijava iz praiskona; kako bi svjedočio fenā’[26] onog što nema i bekā’[27] Onog koji je oduvijek; kako bi sve stvari vidio onakvim kakve u osnovi jesu, ništavne i izgubljene, koje nisu ni primirisale Bîtka a kamoli da stvarno opstoje;
· Bože, salavatom na njega izbavi me iz jastva moga na svjetlost, iz groba moga tijela na džem’[28] sudnjega okupa i ferk[29] proživljenja; iz nebesa Svoje Jedinosti Ti me oblij, da očistim se od pogani širka i ortaštva; proživi me prvom smrću i drugim rođenjem; učini da osjetim vječni život još na ovom prolaznome svijetu; i daj mi svjetlosti kojom ću hoditi međ’ ljudima, i kojom ću u Tvoje Lice gledati ma gdje se okrenuo, bez natruhâ sumnje i nejasnosti, gledati očima skupnosti (džem’)[30] i odijeljenosti (ferk)[31], dijeleći između istine i laži, samo Tobom na Tebe ukazujući, i s Tvojim izunom (dopuštenjem) ka Tebi upućujući;
· O Najmilosniji (3x);
· Neka je salavat i selam na našega prvaka Muhammeda, kojim će ova naša dova biti kabul, i svako naše nadanje ispunjeno; i na njegovu porodicu, Ehli-bejt, obitelj osvjedočenja i spoznaje istinske; kao i na njegove ashabe, drugove izravnoga kušanja (zevk) i intuicije, što uvojak[32] noći bîvanja je raspleo, a osvit[33] čela viđenja pokazao:
· Āmīn (3x);
· I selam neka je na sve ostale poslanike, dok zahvala pripada samo Allahu, Gospodaru svjetova!
[1] el-’Amā’ – PRVOTNI OBLAK. Prefinjeni Oblak kao izraz za Stupanj jednosti Božije (el-Ehadijje), neodređenost, Opća skrivenost. U jednoj Predaji stoji kako je jedan od ashaba, po imenu Rezīn, upitao Allahova Poslanika, s.a.v.s.: Ejne kāne Rabbunā kable en jahlukal-halka? – „Gdje bijaše naš Gospodar prije nego što je stvorio svijet?“ Na to je Muḥammed, s.a.v.s., odgovorio: Kāne fī ’Amā’ mā fevkahū hevā’ ve mā tahtehūā’ – „Bio je u Oblaku, iznad i ispod kojeg nije bilo zraka.“ (Hadis bilježe Ahmed ibn Hanbel i Ibn Mādže). Prema drugim rivajetima (predajama) istog hadisa za taj Prvotni Oblak još se kaže i el-Jākutetul-bejdā’ (Bijeli Hijacint/Safir). Taj Prvotni Oblak uzima se kao prevlaka između Hakka i halka (sveg stvorenog), a nerijetko se poistovjećuje i sa samim Dahom Svemilosnog (Nefesur-Rahmān), koji također spominje se u hadisima i kroz kojeg se očitovao cjelokupni Bîtak. Negacijom bilo kakva zraka (hevā’) u hadisu hoće se kazati, s jedne strane, kako taj Oblak ne sliči nikakvu ovosvjetskom oblaku, tj. njega ništa ne kontrolira osim sami Bog, i s druge strane, kako on ne trpi bilo kakve hirove (ehvā’). U odnosu na Allaha kao svojstvo (vasf) Istinitog on jeste bespočelan, odvijeka (kadīm), tj. božansko svojstvo (Vasf ilāhī), no u odnosu na stvorenje kao svojstvo svijeta on jeste vremenit (muhdes). Tako to uči hazreti Ibn ’Arebī. Suštinski, jedino je ‘Amā’ temeljna Supstancija (Dževher sābit), dok je čitav svijet puka akcidencija (’ared zā’il). Zato temeljni atribut tog Prvotnog Oblaka ne može ni biti drugo doli Eheadijjet (jedincata Jednost, kvalitativno metafizičko jedinstvo), ’Amā’ u punini odražava Božiju jedincatu Jedinost.
Ovakva uloga tog Prvotnog oblaka pribavila mu je naslove poput el-Berzahul-a’lā (Najuzvišenija Međa/Prevlaka), tj. Prevlaka između Neodređenosti (el-Lā Te’ajjun) kao Skrivenosti svih skrivenosti i prvotnog bivanja (et-te’jjaunul-evvel); Hakīkatul-hakā’ik (Zbîlja svih zbîlja) i el-Hakīkatul-kullijje (Univerzalna Zbîlja); Dževherul-’ālem (Supstancija svijeta); el-Hajālul-mutlak (apsolutna/neograničena Imaginacija); el-hadrrtul-džāmi’a vel-mertebe eš-šāmile (objedinjujuća prisutnost i obuhvatni stupanj); el-Džismul-hakīkī el-’āmm et-tabī’ī (zbiljsko, opće, prirodno Tijelo); te jedan posebice značajan naslov deriviran iz 38. i 39. ajeta sure ed-Duhān i 85. ajeta sure el-Hidžr. Riječ je o naslovu el-Hakkul-mahlūk bihī (Istiniti stvoren po Onstvu).
[2] Hadis, govor Alejhisselam. Prenosi se od ’Imrān ibn Hasīna, r.a.
[3] Nastavak prethodnog hadisa, koji nije njegov sastavni dio, već sufijska predaja.
[4] Pet prisutnosti (hadarāta) Bîtka: 1. Lā te’ajjun (neodređenost), 2. te’ajjuni-evvel (prva određenost), 3. te’jjuni-sānī (druga određenost), 4. ’ālemi-gajb (svijet skrivenosti, predodžbena slika), 5. ’ālemi-šehādet (svijet osvjedočenja, fizička slika). Ovih pet prisutnosti, što slika je gradacije Bîtka, može biti predstavljeno i na sljedeći način:
· Obzorje Božije Bîti – hadretuz-Zāt, Lāhūt (Teokosmos). Uzvišeni, Allah veli: Kuntu Kenzen mahfijjen,... – „Bijah Skriveno Blago,...“ Ova razina pripada upravo kraljevstvu tog Skrivenog Blaga/Riznice, kraljevstvu apsolutne nedosezljivosti.
· Obzorje Imena i Atributa – hadretul-Esmā’i ves-Sifāt, Džeberūt (Metakosmos) – svijet koji stoji u rasponu čiste nespoznatljive božanske Bîti i kraljevstva Melekūta. Zato se ono ponekad i oslovljava Međusvijetom svih međusvjetova (Berzehul-berāzih). Ukoliko je svijet Lāhūta oslovljen Skrivenom Riznicom čije blago još uvijek ne isijava izvan nje (lā te’ajjun), ovo je onda stupanj prvog raskrivanja/manifestacije i prve konkretizacije (te’ajjun evvel), svijet božanskih Imena i fiksiranih/pritajenih realiteta (el-a’jānus-sābite).
· Obzorje božanskih zahvata/energija – hadretul-ef’āl , Melekūt (Hierokosmos). Ukoliko prethodno kraljevstvo oslovimo kao Terra Lucida (’Ālemul-esrār ), onda ovo potonje nije drugo doli Terra spiritualis (Ā’lemul-ervāh), svijet Univerzalne duše, tj. Ploče pomno čuvane (el-Levhul-mahfūz). Ako je prethodno obzorje označeno prvim očitovanjem (te’ajjun evvel), onda je ovo stupanj drugog očitovanja/raskrivanja (te’ajjun sānī).
· Obzorje Simbola i stvaralačke Imaginacije – hadretul-hajāl vel-misāl, Mundus imaginalis (Makrokosmos). Ovaj hadret, hadret prototipova/paslika je svijet dvostruke dimenzije, međusvijet ili pregrada (barzah) koja dijeli i povezuje svijet Melekūta (nadosjetilnog) i svijet Nāsūta (osjetilnog). Oslovljava ga se još i kao Melekūt suflī (donji Melekūt), u kojem slučaju prethodno obzorje jeste Melekūt ’ul’jī (gornji Melekūt).
· Svijet osjetilnog – hadretul-hiss, Nāsūt (Mikrokosmos), Mundus visibilis (vidljivi svijet, pojavni univerzum). Kur’anski termin za ovo kraljevstvo je Svijet osvjedočenog (’ālemuš-šehāde). Sve razine iznad ovog svijeta jednostavno se oslovljavaju kao Gajb (onostrano, nadosjetilno).
[5] Kur’ān, sura Jā-sīn, ajet 12.
[6] Kur’ān, sura el-Enbijā’, ajet 107.
[7] Mekāmut-temkīn – STUPANJ DUHOVNE POSTOJANOSTI. Znači stabilnost na mekāmu; smirenost, ustaljenost, visoki stupanj, mekām gdje se zaustavlja ljestvica uzdizanja. Hazreti Ibn ’Arebī, Šejhul-ekber, temkīn definira kao stabilnost u telvīnu (duhovnoj „obojenosti“ – pojam suprotan temkīnu).
[8] Usp. fusnotu br.1.
[9] Fejdi-akdes / Fejzi-akdes – NAJSVETIJI IZLJEV. Darovanje od Boga u prapočetku. Odnosi se na prapočelnu manifestaciju Božije Bîti. Iza nje slijedi fejdi-mukaddes.
[10] Fejdi-mukaddes / Fejzi-mukaddes – SVETI IZLJEV. Darovanje od Boga u dotičnom slučaju. Ovaj pojam odnosi se na manifestacije Božijih Imena u stvorenome svijetu, a slijedi iza fejzi-akdesa.
[11] Ehadijje – JEDNOST, JEDINCATA JEDNOST. Apsolutna Jednoća. Izraz za bîtsko raskrivanje, u kojoj se ne očituje ništa od Božijih Imena i Atributa. Drugim riječima, ona je izraz za čistu Bît. Ehadijjet je tako manifestacija riječi „Bio je Allah i ništa sa Njim“ (kānallāhu ve lā šej’e me’ahū). Ehadijjet bijaše prvo razlijevanje/očitovanje (tenezzulāt) Bîti iz tame ’Amā’a (Prvotnog Oblaka – usp. fusnotu br.1.). Kako kaže hzr. Džīlī, Ehadijjet nije doli temeljni atribut tog Prvotnog Oblaka. Drugim riječima, ’Amā’ je taj koji u punini odražava Božiju jedincatu Jedinost. Najpotpunija manifestacija Ehadijjeta u kosmosu jeste čovjek kad uroni u svoju bît (zāt).
[12] Vāhidijje – JEDINOST. Obzorje Prvog Uma (el-’Aklul-evvel), ili, drugačije kazano, stupanj Bîtka koji slijedi iza Ehadijjeta, na kojem dolazi do manifestacije Božijih Imena i Atributa, svakih ponaosob.
[13] Durretul-bejdā’ – BIJELI BISER. Bijeli biser otkrića; Prvi um (’Akli-evvel) kao prvostvoreno u krilu Prvotnog oblaka (v. fusnoti br.1.); materija od koje su se razvile stvari. U hadisu stoji: „Prvo što je Allah stvorio bijaše Durretul-bejdā’.“ (Hadis bilježi es-Sujūtī). Još se zove i Muhammedanska zbîlja, a misli se na duh (rūh) hazreti Poslanika, a.s.
[14] Jākūtetul-hamrā’ – CRVENI RUBIN. Izraz za Univerzalnu Dušu (en-Nefsul-kullijje), tj. Ploču pomno čuvanu (Levhi-mahfūz), koja je u gradaciji Bîtka podno Prvog Uma (v. prethodnu fusnotu, kao i fusnotu br.4.). Opisana je crvenom bojom budući na tom stupnju dolazi do „miješanja“ izrazito duhovne luminiscencije (nūrānijje) sa tamom materijalnog svijeta.
[15] Fehvānijje – Govor Istinitog na način borbe u svijetu arhetipova (’Ālemul-misāl).
[16] Hadis, govor Alejhisselamov. Prenosi se od Ebū Hurejre, r.a., a bilježe ga el-Buhārī i Muslim.
[17] Hadis, govor Alejhisselamov. Prenosi se od Ebū Bekre, r.a., a bilježi u zbirci hadisâ od el-Bezzāra.
[18] Kur’ān, sura er-Rahmān, ajet 19.
[19] Kur’ān, sura er-Rahmān, ajet 20.
[20] Sidretul-muntehā – KRAJNJI LOTOS. Mjesto iznad Sedmog kata nebesa. To je mjesto odakle meleki uzimaju vijesti i nose ih na Zemlju radi izvršenja U tarikatu se uzima kao izraz za visok stepen.
[21] Kur’ān, sura en-Nedžm, ajet 9.
[22] Kur’ān, sura en-Nedžm, ajet 11.
[23] Kur’ān, sura en-Nedžm, ajet 17.
[24] Hadis, govor Alejhisselamov. Zabilježen je u zbirci hadisa od el-’Adželūnija Kešful-hafā’.
[25] Besīret – Duhovno, srčano oko, naspram kojeg je pojavno, fizičko oko i fizičko gledanje besar.
[26] Fenā’ – NESTAJANJE, UTRNUĆE. Iščeznuče i utapanje u Božija Svojstva, suprotno od bekā’. Fenā’ može biti dvojak, tj. ima svoja dva stupnja. Prvi fenā’ se manifestira duhovnim vježbama, u kojima se derviš čisti od svih loših osobina. Drugi fenā’ je uranjanje i utonuće u Božiju svemoć i Njegovu Ljepotu, kada se gubi svijest i o materijalnom i o nematerijalnom svijetu, kada ostaje samo Istiniti.
[27] Bekā’ – TRAJNOST, OSTANAK, VJEČNOST. Vječno, suprotno od fenā’ – prolazno. Kaže se bekā’ billāhi – vječnost sa Allahom, dž.š. U tom kontekstu ide i pojam bekā’ mekāmi – stupnjevi vječnosti; posljednja tri stupnja u tarikatskome napredovanju, od njih ukupno sedam, a to su mekāmi: hadretul-džem’, džem’ul-džem’ i ehadijjetul-džem’. Bekā’ je da nestane (učini fenā’) onog što pripada njemu (čovjeku) a ostane (učini bekā’) samo ono što pripada Allahu. Hazreti Šejhul-ekber to, pak, ovako definira: „Bekā’ je čovjekovo viđenje Allahova bdijenja nad svakom stvari.“
[28] Džem’ - SKUP. Naziv za četvrti stepen tarikatskog napredovanja, od njih ukupno sedam. Derviš je tu pod djelovanjem Božijeg Imena el-Hakk (Istiniti). U ovom stepenu Istiniti je zāhir (vidljiv) a halk (čovjek, stvorenja, derviš) je bātin (skriven). To je stepen ekstaze i dospijeća u Džennet. Do ovog mekāma prva tri stepena su stepeni jednosti – utrnuća u dragom Allahu (fenā’ fillāh), a poslije ova tri su stepeni sjedinjenja – vječnosti s dragim Allahom (bekā’ billāh). Opozitan pojam ovome je ferk (usp. narednu fusnotu).
[29] Ferk - DIOBA, DIJELJENJE. Odvajanje stvorenog i Istinitog (halk bilā Hakk), svjesno stanje robovanja. Hzr. Ibn ’Arebī to ovako definira: „Ferkom se ukazuje na stvoreno mimo Stvoritelja, kao što je ujedno i oznaka za svjedočenje ’ubūdijjeta (robovanja dragom Bogu).“ Opozitan pojam ovome je džem’ (usp. prethodnu fusnotu).
[30] Usp. fusnotu br.28.
[31] Usp. fusnotu br.29.
[32] Ṭurra – čelo, čeoni uovajak (kose; strana, okrajak, ivica, rub; monogram, tugra.
[33] Ġurra – Bijela pjega ili zvijezda na čelu; čelo, lice; lisa; osvit; praskozorje; mlađak; prvi dan u mjesecu.